Polski biegun zimna - Trójstyk Wisztyniec

Oglądając prognozy pogody, trudno wyobrazić sobie mapę Polski bez Suwałk. Czy jednak polski biegun zimna to właśnie Suwałki? Gdzie zatem jest polski biegun zimna?

Pewnie można by się spierać, czy polski biegun zimna to miejsce, gdzie jednorazowo zanotowano rekordową najniższą temperaturę, czy może jest to miejsce, gdzie jest po prostu najzimniej. Gdyby przyjąć ten pierwszy punkt widzenia, palma pierwszeństwa przypadłaby Siedlcom ale to właśnie na Suwalszczyźnie średnia roczna temperatura wynosi poniżej 6 st. C (dla reszty Polski przekracza 7 st. C). Można by rzecz - mała różnica? Przypomnijmy sobie choćby alarm, jaki wszczęli klimatolodzy, gdy odkryli, że temperatura Ziemi w ostatnim półwieczu wzrosła o 1 st. Jej spadek o 3–5 st. w skali półkuli może zainicjować epokę lodowcową.

Gdzie jest polski biegun zimna?

Przyjmując, że biegun zimna to miejsce gdzie jest po prostu najzimniej, mianem najzimniejszego miejsca w Polsce określić można Trójstyk Wisztyniec - punkt styku trzech granic państwowych.

Obecny punkt styku granic trzech krajów - Polski od południa, zaś Litwy i Rosji (Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej) od północy, leży w obszarze, który od stuleci stanowił pogranicze. Osady pierwotnych mieszkańców tych terenów, bałtyjksich plemion Sudawów (Jaćwingowie), Nadrowów i Galinfów, oddzielał pas pograniczny ciągnący się mniej więcej od doliny Gołdapy (z Jarką) i Pisy do jez. Wisztynieckiego, na południe - w kierunku dolin Legi i Rospudy. Po krzyżackim podboju plemion pruskich w roku 1283 i osadnictwie w XIII i XIV wieku, przez długi czas obszar ten należał do tzw. Wielkiej Pustki (Grosse Wildnis).

Pierwszą granice między konkurującymi do władania tymi ziemiami stronami wytyczał układ zawarty między Zakonem Krzyżackim, a Wielkim Księstwem Litewskim w 1398 r. na wyspie Salin. Krzyżakom przypadły ziemie lezące do linii rzek Szeszupy, Netty i Biebrzy. Ćwierć wieku później - w 1422 r. podpisany po klęsce Krzyżaków pod Grunwaldem (1410) traktat, zwany melneńskim, przesuwał granice bardziej ba zachód. Linię graniczą wyznaczono od granicy z Mazowszem w Kamiennym Brodzie na rzecze Ełk, w pobliżu jeziora Toczyłowo pod Boguszami, przez środek jeziora Rajgrodzkiego, wsie Prawdziska i Mieruniszki do jez. Wisztyniec i dalej na północ. Obecne ziemie powiatów: ełckiego, oleckiego i gołdapskiego znalazły się po stronie Zakony, wschodnia strona - w tym obszar dzisiejszego powiatu suwalskiego - przeszła pod władanie wielkich książąt litewskich. Ustalenie ówczesnej granicy dało początek stabilizacji na tych terenach. Po rozbiorach Polski przebiegała tędy granica niemiecko-rosyjska, zaś w okresie międzywojennym Trójstyk Wisztyniec był miejscem, gdzie łączyły się granice Niemiec, Litwy i Polski.

 
 
Klęska III Rzeszy i polityczne rozliczenie zwycięskich mocarstw po II wojnie światowej spowodowały podział dawnych Prus Wschodnich. Generalnie, część na północ od linii Puszcza Romnicka - Gołdap - Braniewo przypadła Rosji, na południe Polsce. Tym sposobem w okolicy jeziora Wisztynieckiego, Puszczy Romnickiej i miejscowości Wiżajny pojawił się charakterystyczny punkt styku granicy Polski z Obwodem Kaliningradzkim Rosyjskiej Federacji Socjalistycznej Republiki Radzieckiej i Litewska Socjalistyczna Republiką Radziecką.

Dopiero od 1991 roku Trójstyk Wisztyniec jest ponownie punktem styku granic trzech niepodległych państw: Polski, Litwy i Rosji (Obwód Kaliningradzki Federacji Rosyjskiej). Południowy odcinek dawnej granicy prusko-polskiej stał się granicą oddzielającą województwo białostockie od olsztyńskiego (do 1975 r.), następnie powiat suwalski od gołdapskiego w województwie suwalskim (do 1998), a po ostatniej reformie administracyjnej (od 1 stycznia 1999 r.) - województwo warmiński-mazurskie od województwo podlaskiego. Jednocześnie przebiega tędy granica między gminami Dubeninki i Wiżajny oraz powiatami: gołdapskim a ziemskim suwalskim. Miejsce Trójstyku Wisztyniec nosiło administracyjną nazwę - punkt 1987. Po przystąpieniu Polski i Litwy do Układy z Schengen, granice tych państw otworzyły się dla niektórych obywateli Unii Europejskiej. decyzją Wspólnej Polsko - Rosyjsko - Litewskiej Komisji, powołanej w Wilnie 27.10.2005 r. na podstawie Porozumienia w sprawie określenia punktu styku granic państwowych, stary żelbetonowy monolit trójstyku wisztyniec zastąpiono w 2010. nowym - granitowym. Tróstykowi nadano nazwę Wisztyniec / Viśtytis - jak nazwa dużego jeziora na północy i litewskiej miejscowości na jego brzegu.

Warto wiedzieć, że Trójstyk Wisztyniec jest jednym z sześciu trójstyków w Polsce.

Zobacz inne miejsca które warto odwiedzić [ mapa ]