Geneza wsi Kabat wiąże się z osadnictwem olęderskim na obszarze Puszczy Bydgoskiej XVII i XVIII. Wieś powstała w latach 40. XVIII wieku i należała do uposażenia niegrodowego starostwa soleckiego (Solec Kujawski). Osadnicy podobnie, jak w sąsiednich miejscowościach: Trzciance, Rudach, Chrośnie czy Wypaleniskach przystąpili tu do karczowania lasów oraz osuszania bagien. Kolonie osadnicze tego typu powstawały w Puszczy Bydgoskiej z reguły przy niewielkich mokradłach, czy podmokłych łąkach, które mogły stanowić bazę dla hodowli zwierząt np. owiec. Tak też było w ze wsią Kabat. Rozlokowana została ona na polanie, gdzie znajdowały się niewielkie obniżenia wypełnione glebą organiczną. Od zachodu wieś Kabat sąsiadowała z dużym kompleksem wydm śródlądowych, wśród których znajdowała się najwyższe wzniesienie Puszczy Bydgoskiej – Szwedzka Góra (116 m n.p.m.), o której wcześniej również pisałem.
Domostwa we wsi Kabat rozlokowane były zarówno na polanie w pobliżu Szwedzkiej Góry, jak również bliżej Solca Kujawskiego i Przyłubia. Kabat leżał przy leśnych traktach wiodących z Bydgoszczy do Gniewkowa oraz z Solca do Osieka Wielkiego i Rojewa.
Przed 1800 r. w leśnej osadzie Trzcianka (niem. Seebruch), należącej administracyjnie do Kabatu, założono wypalarnię wapna. Jako surowiec używano drewna, później z gorszym skutkiem usiłowano stosować torf. Wapno było poszukiwanym produktem potrzebnym przy wznoszeniu budowli hydrotechnicznych Kanału Bydgoskiego i innych budynków na terenie Bydgoszczy.
W XIX wieku wieś rozrosła się wskutek napływu kolonistów niemieckich. Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 r. podaje, że we wsi Kabat (niem. Kabott) mieszkało 137 osób (wszyscy ewangelicy) w 21 domach.
Kolejny spis z 1860 r. podaje, że we wsi mieszkało 214 osób (wszyscy ewangelicy) w 28 domach i szkoła ludowa. Przed wybuchem II wojny światowej we wsi mieszkało 217 ewangelików oraz jeden katolik.
Wysiedlenie wsi Kabat - Powstanie Poligonu Rakietowego
W 1940 r. w związku z budową pod Łęgnowem wielkiej fabryki materiałów wybuchowych DAG Fabrik Bromberg władze niemieckie zdecydowały o utworzeniu poligonu doświadczalnego na polanie zajmowanej przez wieś Kabat. W celu utworzenia poligonu, który służył później do prób rakietowych wielolufowymi wyrzutniami Nebelwerfer, w 1941 roku mieszkańców wsi wysiedlono, a obszar przygotowano do funkcji militarnych, wznosząc m.in. żelbetową wieżę obserwacyjną z lukami obserwacyjnymi chroniącymi przed odłamkami.
Na poligonie Niemcy planowali wybudować dwie betonowe wieże służące do obserwacji ćwiczeń na poligonie, ale ukończyli tylko jedną.
Wieża ma charakterystyczny kształt i znajduje się na niewielkim wzniesieniu. To dwupiętrowy budynek z lukami obserwacyjnymi chroniącymi przed odłamkami i dodatkowo zabezpieczonymi stalowymi płytami. Do środka prowadziły stalowe drzwi, których pozostałość po zawiasach zachowały się do dnia dzisiejszego. Na piętro wchodziło się po metalowej drabinie.
W pracach przygotowawczych dla poligonu doświadczalnego, który funkcjonalnie powiązany był z DAG, uczestniczyli m.in. członkowie Reichsarbeitsdienst tzw. RAD-owcy. Pracowali oni m.in. przy wycince lasu który wcześniej wykupiony został od Lasów Państwowych.
Powstanie i funkcjonowanie poligonu lotniczego
Po 1945 r. teren dawnej wsi kabat przejęło Wojsko Polskie i urządziło tu poligon lotniczy. Teren otoczono szerokim pasem przeciwpożarowym. W lesie stała wieża kontroli lotów, a na ziemi do dziś odnaleźć można wyorane sylwetki samolotów tzw. cele sylwetkowe, służące jako cel do nalotów lotniczych.
Za cel strzelań służyła również opisana powyżej betonowa wieża, która z jednej strony jest praktycznie zburzona do połowy, natomiast z drugiej strony jest ostrzelana. Świadkowie widzieli zawieszone w powietrzu śmigłowce MI-24, które z broni pokładowej prowadziły ostrzał wieży. Na poligonie nadal można znaleźć betonowe ćwiczebne bomby lotnicze, które zrzucane były z nadlatujących samolotów na wyznaczone cele sylwetkowe samolotów.
Poligon ten funkcjonował do lat 90. XX wieku kiedy to na jego części wybudowano Radiowe Centrum Nadawcze Solec Kujawski.
Radiowe Centrum Nadawcze Solec Kujawski
Na polanie będącej od 1994 r. własnością Lasów Państwowych 4 września 1999 r. uruchomiono Radiowe Centrum Nadawcze. Nad brzegiem naturalnego zbiornika wodnego wznoszą się dwa maszty: 289 i 330 m, którymi na cały kraj i zagranicę emitowany jest Program I Polskiego Radia. Jest to stacja nadawcza fal długich o częstotliwości 225 kHz. Waga obu masztów to 304 tony. Centrum zostało uroczyście uruchomione 4 września 1999 roku. Czas wejścia na szczyt masztu wysportowanej osobie zajmuje jedną godzinę.
W pobliżu można odpocząć na urządzonym parkingu. Znaczna część polany oddanej pod użytek RCN, to rozległe wrzosowiska i zagajniki z wieloma gatunkami roślin porastającymi wydmy. W pobliżu znajduje się płytki, ale rozległy dół, który według miejscowej tradycji, jest śladem po eksplozji pocisku rakietowego.
Cmentarz Ewangelicki Kabat
Obecnie, po niegdyś istniejącej tu wsi Kabat, został tylko cmentarz oraz park z gruszami. Cmentarz Ewangelicki Kabat położony jest ok. 400 m. na zachód od siedziby Radiowego Centrum Nadawczego (RCN). Najłatwiej odmierzyć 170 m. od bramy RCN wzdłuż jedynej drogi do niego prowadzącej. W ten sposób docieramy do niewielkiego zagajnika po lewej i po prawej stronie drogi. Następnie udajemy się w lewo (na zachód) ok. 260 m. w stronę niewielkiego wzniesienia, na którym powinien być widoczny krzyż.
Miejsce to oznaczyłem pinezką na mojej mapie, więc nie powinniście mieć problemu by cmentarz znaleźć.
Najstarszy znaleziony tu pochówek pochodził z 1886 r. Na miejscy znaleźć można kilka postumentów i obmurowaną mogiłę. Na kilku z prosumentów do dziś odczytać można:
- Hier ruht meine geliebte Tochter Martha Guse geb. 3. Febr. 1875 gest. 10. Decbr. 1886
- Wir freuen uns Euch zu erziehen und sahen euch so schnell ...
- Auguste Pittelkau geb. d. 6. August 188? gest. d. 14. November 1894
Być może z uwagi na wykorzystywanie terenu jako poligon, pozostałe nagrobki cmentarza Ewangelickiego Kabat, zostały zniszczone podczas ostrzału. Dopiero, jak mniemam, przy okazji budowy radiowego centrum nadawczego, dokonano upamiętnienia cmentarza i zamontowano krzyż z okolicznościową tabliczką.
Księga strat z I wojny światowej zawiera następujące nazwiska: Dittmann, Gerth, Hammermeister, Holz, Hoppe, Kaddatz, Klawonn, Kruger, Kuckuck, Ludtke, Petrich, Pinz, Prochnau, Schreiber, Schulz, Teßner, Wendland, Zahn, Zühlke
Księga adresowa z 1928 r. zawiera następujące nazwiska: Dyba (karczma), Herman Böse (nauczyciel), Richard Schmelzers (nauczyciel - 1922-1925).
