Pamiętacie z dzieciństwa, takie brązowe wazoniki na komodzie? Może pamiętacie miseczki czy talerzyki w tzw. pawie oczka? Być może stały obok ceramiki z Bolesławca czy Włocławka. To słynna bułgarska ceramika, którą do dziś znaleźć można w wielu polskich domach.
Garncarstwo to jedno z najstarszych rzemiosł, a na ziemiach bułgarskich ma ono historię sięgającą tysięcy lat. Archeolodzy twierdzą, że koło garncarskie znane było m.in. Trakom zamieszkującym ziemie obecnej Bułgarii już we wczesnej epoce żelaza. Kontakty kulturalne i handlowe z Grecją przyniosły wpływ sztuki hellenistycznej, które widoczne są zarówno w kształtach naczyń, jak i w ich ornamentyce. Wraz z przybyciem na Bałkany Słowian oraz Protobułgarów sztuka garncarska ulegała dalszym przemianom, wchłaniając nowe wzory i techniki.
Rzemiosło garncarskie podupadło po podboju Bałkanów przez Turków w wieku XIV. Jego wielki renesans, swoista eksplozja form i kolorów, nastał dopiero w wiekach XVIII i XIX, w okresie Bułgarskiego Odrodzenia Narodowego. To właśnie wtedy ceramika stała się nie tylko przedmiotem użytkowym, ale i manifestacją tożsamości narodowej, sposobem na zachowanie tradycji i kultury. Warsztaty garncarskie działały wówczas właściwie we wszystkich większych miejscowościach Bułgarii. Szczególnie zasłynęły Gabrowo, Businci, Razłog, Aitos, Cziprowci oraz, oczywiście, Trojan, a także liczne warsztaty w okolicach Sofii.
W warsztatach tych wytwarzano różnego rodzaju dzbanki, brytfanny do zapiekania potraw (zwane gjuwecz), miseczki, talerze, a także naczynia rytualne. Ornamentyka tych przedmiotów różniła się w zależności od ich kształtu oraz przeznaczenia. Przeważnie zachowywano naturalną, ceglastoczerwoną barwę gliny.
Motywy dekoracyjne wynikały z tradycji ludowej, ściśle związanej z wierzeniami mieszkańców tych regionów. Były swoistym kodem, który miał chronić dom i jego mieszkańców. Zarówno wizerunki węży (symbolizujących płodność i opiekę nad domem), rozet, koncentrycznych okręgów czy krzyży, jak również stosowane kolory, miały znaczenie magiczne. Na przykład do odprawiania czarów stosowano wyłącznie miseczki w kolorze zielonym – barwie życia i odrodzenia. Z kolei osoby cierpiące na opętanie przez samodiwy (leśne nimfy) piły wodę tylko z małych zielonych czaszy. Do przedmiotów o specjalnym przeznaczeniu należały też m.in. bogato zdobione naczynia weselne na wino - krondiri oraz praktyczne garnuszki na jedzenie noszone w pole - rukatki.
Za typowe bułgarskie naczynie najczęściej uznaje się smukły dzban o wydłużonej, delikatnej szyjce, pokryty polewą ceramiczną w kolorach żółtym, zielonym i brązowym. Charakterystyczne są również okrągłe, spłaszczone z obu stron naczynia na rakiję, tzw. băклици, przeznaczone do zawieszania u pasa.
Najbardziej rozpowszechnioną techniką zdobniczą jest pokrywanie spodu lub całej powierzchni naczynia różnokolorowymi, linearnymi wzorami. Jednak to technika zdobnicza z miejscowości Trojan zdobyła międzynarodową sławę. Polegała ona na pozostawianiu kropli białego i brązowego barwnika, aby swobodnie spływały w dół po powierzchni naczynia. Nadmiar barwnika, ściekający wzdłuż ścianek, dawał charakterystyczny, hipnotyzujący wzorek pawich oczek. Technika ta, choć wymagająca niezwykłej precyzji, stosowana jest w warsztatach Bułgarii do dziś. Stąd wzięła się popularna nazwa tego typu naczyń: trojanska keramika - ceramika z Trojana.
Tradycja ta żywa jest do dzisiaj. Szkoła trojańska jest zjawiskiem niepowtarzalnym w bułgarskiej sztuce ludowej.
Dziś typową ceramikę bułgarską można spotkać przechadzając się uliczkami każdego turystycznego miejsca w Bułgarii. My spotykamy je np. w Słonecznym Brzegu. Jeśli lubisz plażowanie - koniecznie odwiedź Słoneczny Brzeg.
Na stronie ITAKI znaleźć można mnóstwo atrakcyjnych cenowo ofert pobytu w Słonecznym Brzegu właśnie.
Chcesz więcej dowiedzieć się o Bułgarii? Polecam książkę: Bułgaria. Złoto i Rakija. Książkę możesz kupić na stronie Księgarni - Wydaje nam się.
Zobacz inne miejsca które warto odwiedzić - MAPA
Aktualizacja: 19.08.2025