Nowy cmentarz ewangelicki na Podgórzu - Toruń

Znany jako nowy cmentarz ewangelicki na Podgórzu, w odróżnieniu od starego położonego przy ul. Poznańskiej 114.

Istnieją poważne rozbieżności co do daty założenia cmentarza. Według Piskorskiej, powołującej się na Akta Miasta Podgórza, musiał on istnieć już w 1868 roku, a dowodem mają być rachunki za różnorakie prace, wykonane na terenie obiektu. Tymczasem w aktach toruńskiego Wydziału Powiatowego znajduje się teczka zatytułowana Die Anlegung eines neuen evangelischen Begrabnissplatzes in Podgórz 1898–1907.

W korespondencji z 30 kwietnia 1898 roku lekarz sanitarny Wadtke skarży się landraturze toruńskiej, że nigdy nie wykonywał obowiązkowej ekspertyzy terenu w związku z zamiarem utworzenia nowego cmentarza ewangelickiego, o czym dowiedział się zresztą z gazety. Odpowiedź i kolejne korespondencje z lat 1902 i 1907 nie zostały odczytane, lecz doniesienia ówczesnej prasy potwierdzają fakt dyskusji rady gminy Podgórz o zakupie przez gminę ewangelicką terenu wielkości 3 mórg w celu założenia nowego miejsca pochówku. Powojenne ograbienie z większości elementów zawierających inskrypcje, a także naturalny ubytek najstarszych nagrobków przed 1945 rokiem wyklucza datowanie cmentarza jako metodę wystarczającą do potwierdzenia jego wieku. Mimo to jesteśmy zmuszeni się nią posłużyć. Najstarszą ze znalezionych przez nas tablic wykonano dla Gertrudy Rudiger, zmarłej w 1901 roku. Analiza porównawcza żeliwnych obejść i zamontowanych na nich tablic pozwala stwierdzić, że wykonano je na przełomie XIX i XX w. Dlatego za najbardziej prawdopodobną uważa się tezę, że cmentarz powstał w latach 1898-1901.

Pod koniec stycznia 1945 r. pochowano na nim zmarłych w następstwie wybuchu pociągu z amunicją, a także niedobitki niemieckich formacji wojskowych broniących się przed Armią Czerwoną. Po II wojnie światowej został skazany na zapomnienie i dewastację. W 1966 r. pojawiły się komunikaty o jego likwiadacji. Dokonano jej pomiędzy 1985, a 1994 r., nie usuwając wszystkich nagrobków.