Kościółek ten był dobrze znany sandomierskiemu kasztelanowi Mikołajowi Spytce Ligęzie (†1637) i jego czcigodnej małżonce Zofii z Rzeszowskich. Sami przychodzili tu często, aby powierzyć Matce Bożej swoje sprawy i zawsze byli wysłuchiwani. Drewniana świątynia w żaden sposób nie mogła pomieścić wszystkich wiernych przybywających oddać pokłon Maryi. Mikołaj i jego małżonka podjęli więc decyzję o wybudowaniu murowanego kościoła, a także klasztoru, który chcieli przekazać zakonnikom. Budowa rozpoczęła się w 1610 roku i trwała niemalże 20 lat.
W święto Zwiastowania Roku Pańskiego 1629 r. rzeszowski proboszcz i kanonik wiślicki ks. Bartłomiej Robakowski dokonał uroczystego wprowadzenia do kościoła i klasztoru zakonników znanych w Rzeczypospolitej ze szczególnego kultu Matki Najświętszej. Na czele nowoprzybyłych Ojców Bernardynów stał ich prowincjał Michał Heller, który z wielką radością i wzruszeniem przyjął od fundatorów nowy klasztor przeznaczając do opieki nad sanktuarium trzech pobożnych i oddanych ludziom współbraci. Klasztor, w którym zamieszkali Bernardyni liczył początkowo zaledwie kilka pomieszczeń (5 cel zakonnych, kuchnia, spiżarnia i piwnica). Wkrótce jednak znacznie go rozbudowano, a obok niego wybudowano dom przeznaczony dla gości. Cały kompleks otoczono murem.
Fundatorzy dbali, aby kościół był dobrze wyposażony, a posługującym w nim Synom świętego Franciszka nie brakowało jedzenia i tego co było konieczne do sprawowania posługi w kościele. Sanktuarium ściągało wiernych nie tylko z Rzeszowa, ale także z jego bliższych i dalszych okolic. Wieść o Maryi, która wysłuchuje każdego i wyprasza dla swoich dzieci potrzebne łaski niosła się coraz dalej. Liczba cudów i łask rosła z roku na rok. Kult maryjny stał się tak silny, że Bernardyni postanowili rozpocząć starania o ukoronowanie cudownej figury Matki Bożej. W tych staraniach wspierał ich Jerzy Ignacy Lubomirski. Dzięki jego protekcji bp Wacław Sierakowski powołał specjalną komisję, której zadaniem było zbadanie licznych uzdrowień, które dokonywały się za wstawiennictwem Pani Rzeszowskiej. Orzeczenie komisji stało się podstawą do wydania przez kapitułę watykańską zgody na koronację. Staraniom tym patronował Lubomirski, który też ofiarował ogromną sumę pieniędzy na sprawy związane z koronacją i ufundował złote korony dla Matki Bożej.
Dnia 25 marca 1754 r. o. Jan Kapistran Kwolek przywiózł z Rzymu korony poświęcone przez papieża Benedykta XIV. Niestety koronacja nie mogła odbyć się od razu z powodu śmierci Jerzego Ignacego Lubomirskiego (†1753). Dziesięć lat później sprawą zajęła się wdowa po Jerzym, Anna Lubomirska. Do koronacji doszło 8 września 1763 r. w święto Narodzenia Matki Bożej. Przewodniczył jej arcybiskup lwowski Wacław Sierakowski. Kroniki podają, że w uroczystościach wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy pielgrzymów wraz ze 180 księżmi diecezjalnymi jak i zakonnymi.
O wzrastającym kulcie Matki Bożej Rzeszowskiej świadczą uroczystości, jakie odbyły się w setną rocznicę koronacji w 1863 r. Zgromadziły one ok. 100 tysięcy wiernych. Pielgrzymi przybyli z Galicji, Królestwa Kongresowego, diecezji tarnowskiej, lwowskiej i przemyskiej. Uroczystościom przewodniczył arcybiskup lwowski Franciszek Ksawery Wierzchlejski, a wszelkie koszty pokrył właściciel podzamcza i syndyk klasztoru Klemens Skrzyński.
Niestety, trzy lata po jubileuszu koronacji doszło do kradzieży złotych koron. Rekoronacji, tym razem bez rozgłosu, dokonano w 1866 r. Historia powtórzyła się dwa lata później. Nowe korony zostały skradzione. Druga rekoronacja mogła się dokonać dopiero 30 lat później. Tym razem przygotowano srebrne korony, pokryto je złotem i wysadzono drogimi kamieniami. Uroczystość rekoronacji zgromadziła ok. 60 tysięcy wiernych, a przewodniczył jej arcybiskup wileński Karol Hryniewiecki. Do późniejszych znaczących uroczystości na cześć Matki Boskiej należał zorganizowany w 1913 r. jubileusz objawienia Matki Bożej w Rzeszowie, z udziałem licznych wiernych, a także przemyskiego ordynariusza Józefa Pelczara, oraz obchody dwusetnej rocznicy koronacji, które miały miejsce w roku 1963.
Rok 1998 zapoczątkował kolejne ważne wydarzenia w historii sanktuarium. Dnia 3 maja prezydent miasta Mieczysław Janowski, przemawiając do licznie zgromadzonych rzeszowian w obecności władz wojewódzkich i kościelnych wyraził życzenie, aby Matkę Bożą czczoną od wieków w Sanktuarium OO. Bernardynów ogłosić Patronką Miasta. Kilka miesięcy później Rada Miasta Rzeszowa podjęła stosowną uchwałę (16 VI 1999 r.), a władze kościelne na czele z ks. bp ordynariuszem Kazimierzem Górnym zwróciły się do Stolicy Apostolskiej z prośbą o zatwierdzenie dla Maryi czczonej w tutejszym kościele tytułu Patronki Miasta Rzeszowa. Stosowne pismo Świętej Kongregacji Kultu Bożego i Sakramentów ogłoszono w czasie uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, dnia 15 sierpnia 1999 r. Od tego czasu Matka Boża z Sanktuarium OO. Bernardynów czczona jest także jako Patronka Miasta Rzeszowa.
Ostatnimi ważnymi wydarzeniami dla Sanktuarium Rzeszowskiego było nadanie tytułu bazyliki mniejszej tutejszemu kościołowi, a także zatwierdzenie obchodów liturgicznych Matki Bożej Rzeszowskiej dla miasta Rzeszowa i całej diecezji. Stało się to dzięki staraniom biskupa ordynariusza Kazimierza Górnego i OO. Bernardynów na czele z kustoszem o. Rafałem Klimasem OFM.
Dekrety związane z tymi wydarzeniami zostały ogłoszone 12 września 2008 r., czyli w dniu, w którym Stolica Apostolska wyznaczyła obchody święta ku czci Matki Bożej Rzeszowskiej. Stosowne dokumenty zostały wydane przez watykańską Kongregację Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów w maju i lipcu 2008 r. Centralną uroczystość poprzedziły przygotowania całej diecezji poprzez pielgrzymkę dzieci, młodzieży, chorych, służby zdrowia, kół różańcowych, grup i stowarzyszeń apostolskich, służb mundurowych oraz rodzin, kapłanów i osób konsekrowanych. Przewodniczyli im ks. infułat Wiesław Szurek (kanonik Kapituły Bazyliki św. Piotra w Rzymie), a także o. bp Hekulan Piotr Malczuk OFM (biskup pomocniczy w Odessie), bp Wacław Depo (ordynariusz Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej), bp Edward Frankowski (biskup pomocniczy Diecezji Sandomierskiej), bp Edward Białogłowski (biskup pomocniczy Diecezji Rzeszowskiej) oraz bp Kazimierz Górny (ordynariusz Diecezji Rzeszowskiej).
12 września 2008 r. Mszy świętej pontyfikalnej (przy ołtarzu polowym) uczestniczyły służby mundurowe: wojsko, policja, straż pożarna, straż miejska, służby więzienne, piłsudczycy oraz wielotysięczne rzesze wiernych. Mszy świętej z udziałem około 150 kapłanów diecezjalnych i zakonnych przewodniczył Jego Eminencja ks. Kardynał Marian Jaworski, Metropolita Lwowski, a Słowo Boże wygłosił ks. abp Edward Nowak, prałat papieski bazyliki św. Piotra w Rzymie.
Szczególnym dniem w historii Bazyliki był także 22 października 2011 r. - podczas uroczystej Mszy świętej miała miejsce intronizacja relikwii bł. Jana Pawła II połączona z poświęceniem obrazu Ojca Świętego. Na prośbę Kustosza Sanktuarium Matki Bożej Rzeszowskiej Stolica Apostolska przekazała fragment papieskiej sutanny skrwawionej podczas zamachu 13 maja 1981 r. oraz fragment sutanny używanej przez Papieża na co dzień. Przyjęcie relikwii bł. Jana Pawła II było uwieńczeniem kilkuletnich modlitw o Jego beatyfikację. Od chwili śmierci Papieża, każdego drugiego dnia miesiąca, w Cudownej Kaplicy Matki Bożej wierni gromadzili się licznie na wieczornym różańcu, a po nim uczestniczyli w Mszy św. w intencji o beatyfikację Ojca Świętego.
W wrześniu 2013r. przypadł Wielki Jubileusz 500-lecia objawienia Matki Bożej w Rzeszowie. Dzięki ofiarności wiernych nałożono złote korony Matce Bożej Rzeszowskiej oraz Dzieciątku Jezus, które poświęcił papież Franciszek. Na Jubileusz staraniem o. Rafała Klimasa OFM zrekonstruowano przyklasztorne ogrody.
Zobacz inne miejsca które warto odwiedzić - MAPA